De Duitse negatieven (1917-1918).

Tijdens deze unieke presentatie in de vaste opstelling van het Museum Mayer van den Bergh ontdekken bezoekers het boeiende verhaal achter de Kunstschutz tijdens de laatste jaren van de Eerste Wereldoorlog en aanschouwen ze de schatkamer van Fritz Mayer van den Bergh door de lens van de Duitse bezetter.

Van 1917 tot 1918, tijdens de laatste twee jaren van de Eerste Wereldoorlog, was het Belgisch cultureel erfgoed het onderwerp van een uitzonderlijk project, de Kunstschutz. Een groep van ongeveer dertig Duitse kunsthistorici, fotografen en architecten doorkruiste het hele land om de belangrijkste monumenten en kunstwerken op Belgische bodem te fotograferen. Tussen de zomer van 1917 en de herfst van 1918 maakten zij meer dan 10 000 bijzonder fraaie opnames van Belgische kerken, begijnhoven, kastelen, burgerwoningen, gedenktekens, interieurs en kunstwerken.

Aan het einde van de oorlog werden deze fotonegatieven, allemaal gemaakt op glasplaten, overgebracht naar de kunsthistorische instituten van Bonn en Berlijn. In 1927 slaagde de Belgische Staat er in om de volledige collectie glasnegatieven op te kopen. Ze werd eerst ondergebracht in de Dienst voor Belgische Documentatie van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis en sinds 1948 wordt deze verzameling beheerd, bewaard én ontsloten door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK/IRPA).

Artistiek erfgoed door de lens van de bezetter

In 2017, precies honderd jaar nadat de Duitsers startten met hun fotografische inventaris van het Belgisch cultureel erfgoed, plaatst het Museum Mayer van den Bergh deze unieke foto’s in de kijker. Deze focustentoonstelling van 20 juni tot 17 september vertelt het boeiende verhaal van het bezoek van de Duitse bezetter aan het Museum Mayer van den Bergh tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Henriëtte Mayer van den Bergh (1838-1920), oprichtster van het museum, verbleef tijdens de Eerste Wereldoorlog in Nederland. Hoogstwaarschijnlijk was het museum de eerste oorlogsjaren gesloten voor het publiek. Geen enkele bezoeker noteerde in deze periode zijn naam in het gastenboek.  Vanaf maart 1917 verschenen er weer handtekeningen; zes pagina’s werden gevuld met de namen van een 80-tal Duitse bezoekers.  Uit onderzoek blijkt dat verschillende van deze bezoekers leden waren van de Kunstschutz-commissie. De Kunstschutz (bescherming van kunst) had als doel monumenten en kunstwerken in bezet België te inventariseren en te fotograferen. Het ging daarbij om kunst en erfgoed dat – wanneer het in de vuurlinie dreigde te komen – in veiligheid moest gebracht worden of beschermd moest worden.

In het kader van deze Kunstschutz werden in het Museum Mayer van den Bergh 106 foto-opnames gemaakt van 81 collectiestukken. 

Zelden laat een oorlog positieve herinneringen na, maar deze focustentoonstelling is een bloemlezing van de mooiste en meest intrigerende beelden die werden gerealiseerd. Bij 12 beeldhouwwerken en een beeldengroep van 6 calvarie engelen in de vaste opstelling, ontdekken bezoekers het museum door de lens van de Duitse bezetter.
De expo stopt echter niet aan de deuren van het museum; een stadswandeling in de Antwerp Museum App leidt de bezoeker door de Antwerpse straten langs een aantal parels uit ons rijk verleden.

Dit unieke project  is een initiatief van Museum Mayer van den Bergh in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK/IRPA) met de steun van de Nationale Loterij en met de medewerking van historicus dr. Dick Wursten.

Lezing: De Kunstschutz vanuit twee perspectieven door Dick Wursten en Robrecht Janssen

Op 29 juni organiseert het Museum Mayer van den Bergh een lezing over het onderwerp van de Kunstschutz, historicus Dick Wursten en kunsthistoricus Robrecht Janssen (KIK/IRPA) belichten het onderwerp vanuit hun eigen invalshoek.  

• Robrecht Janssen (KIK/IRPA) belicht het waarom van de Kunstschutz; welke doelstellingen beoogde het project, hij gaat voorbij aan de oorlogspropaganda en zoomt daarentegen dieper in op het wetenschappelijke karakter van de kunstinventaris.
• Dick Wursten vertelt het verhaal vanuit een menselijk perspectief; wie zijn de mensen achter de Duitse bezoekers, die hun naam optekenden in het gastenboek van het Museum Mayer van den Bergh tijdens deze oorlogsjaren?

PRAKTISCH

Algemeen

De Duitse negatieven (1917-1918). Het Museum Mayer van den Bergh door de lens van de bezetter
Tot 17 september 2017
€ 8 voltarief / € 6 reductie

Extra bij deze focustentoonstelling

Een wandelgids in NL/FR/ENG 
Museumtour in Antwerp Museum App in NL/FR/ENG/D
Stadswandeling in Antwerp Museum App en in de Erfgoedapp in NL

Lezing: De Kunstschutz vanuit twee perspectieven
Lezing door Dick Wursten en Robrecht Janssen
Donderdag 29 juni 2017, om 17 uur
€5 inschrijven via [email protected]